به گزارش راهبرد معاصر؛ در 30 آوریل – یک هفته پس از اعلام خودمختاری شورای انتقالی جنوب در استان عدن – بر سر جزایر دورافتاده یمنی، یعنی سقطری بین اعضای شورای انتقالی جنوب و نیروهای دولتی تقابل و درگیری های نظامی رخ داد. پس از گذشت چند روز، فرماندار جزیره سقطری از عربستان سعودی خواست تا در این قضیه مداخله کند. اگر چه آن ها به سرعت به یک توافقی در این زمینه دست یافتند اما این توافق به شدت شکننده بود زیرا که دلایل درگیری به صورت کامل ریشه محلی نداشت. جزیره سقطری برای چندین بازیگر بین المللی که مایل نیستند به آسانی اجازه دهند تا از حوزه نفوذ آن ها خارج شود، دارای اهمیت می باشد.
دو سال پیش، زمانی که نیروهای زرهی امارات به این جزیره رسیدند و باعث ایجاد بحران بین دولت منصورهادی و امارات متحده عربی شد، درگیری مشابهی شکل گرفت. دولت هادی بلافاصله امارات را به انجام « اقدامات نظامی غیرقابل توجیه» متهم کرد و از این که اقدام امارات « نقض حاکمیت یمن» است به سازمان ملل متحد یک شکایت ارائه داد. اگر چه امارات خروج خود را در سال گذشته از یمن اعلام کرده، اما همچنان حوزه نفوذ خود را از طریق حمایت و پشتیبانی از شورای انتقالی جنوب حفظ کرده است – همین امر پویایی و دینامیک های سیاسی جزیره را پیچیده تر کرده است.
درگیری و کشاکش بین دو متحد در مبارزه با گروه انصارالله تحت حمایت ایران، باعث یک رقابت منطقه ای گسترده تر بین امارات از یک سو و ترکیه و قطر از سوی دیگر شده است و همچنین بر تنش های داخلی بین دولت هادی و شورای انتقالی جنوب افزوده است. در حالی که امارات متحده عربی از شورای انتقالی جنوب حمایت می کند اما هر دو کشور ترکیه و قطر تاثیر و نفوذ قابل ملاحظه ای بر حزب اصلاح داشتند که اغلب از سوی مخالفینش به عنوان وابسته به اخوان المسلمین شناسایی شده است.
موقعیت استراتژیک حیاتی بر مسیر تجارت دریایی
هر روز بیش از سه میلیون بشکه نفت از خلیج فارس به دریای مدیترانه از این مسیر می گذرد. کشتی هایی که در این مسیر حرکت می کنند در سمت غرب از طریق دریای عرب به خلیج عدن و از سمت شمال از طریق دریای سرخ، قبل از ورود به کانال سوئز از مسیر باریک تنگه باب المندب عبور می کنند. مجمع الجزایر سقطری یک موقعیت استراتژیک مهم برای مسیر باب المندب هست. موقعیت مرکزی سقطری نقطه بسیار ایده آلی برای مبارزه و دستگیری دزدان دریایی و قاچاق چیان می باشد.
در طی سالهای گذشته؛ قدرت های منطقه ای و بین المللی به دنبال ایجاد پایگاه هایی در اطراف شاخ آفریقا هستند. سقطری به کانون رقابت های ژئوپلتیک ایران، سومالی، اریتره، عربستان سعودی، قطر، هند و امارات متحده عربی تبدیل شده است. تمام این کشورها در تلاش هستند تا جای پایی در این جزیره به دست آورند. در این رقابت، امارات از یک مزیت آشکاری برخوردار می باشد. ابوظبی با مردمان سقطری از روابط تاریخی، خانوادگی و فرهنگی قوی برخوردار است. اگر چه فرماندار این جزیره اعلام خودمختاری شورای انتقالی جنوب را رد کرد و بر حمایت از جریان اصلاح تاکید و با نفوذ امارات مخالفت نمود؛ اما مردمان سقطری خود را جنوبی در نظر می گیرند و به حمایت امارات از شورای انتقالی جنوب که درصدد استقلال یمن جنوبی می باشند خوشحال و راضی هستند.
حضور نظامی سابق امارات در آموزش نیروهای محلی یمن در سقطری با تلاش های آنها برای ایجاد رشته ای از بنادر در امتداد با شاخ آفریقا مانند پایگاه بربرا در سومالی، پایگاه نظامی و دریایی عصب در اریتره افزایش یافته است. از یک نقطه نظر استراتژیک، جزیره سقطری توانمندی نیروی دریایی امارات متحده عربی را در مقابله با دزدان دریایی و قاچاق چیان تسلیحات افزایش داده است. اما تقلای توسعه طلبانه امارات به سمت شاخ آفریقا باعث شد تا در مورد مسیر دریایی خلیج فارس – مدیترانه در رقابت مستقیم با ترکیه قرار بگیرد. از سال 2017م آنکارا نزدیک 3000 سرباز در قطر مستقر کرده و همچنین یک توافق نامه ای را با سودان برای بازسازی و استفاده از بندر سواکین امضا کرده است.
در حالی که گمانه زنی های قابل ملاحظه ای در مورد استفاده بالقوه امارات از سقطری به عنوان پایگاه نظامی مطرح است اما کارشناسان معقتدند این مسئله بسیار چالش برانگیز است زیرا که آب و هوای جزیره سقطری به دلیل باران های موسمی، عملیات های نظامی برای شش ماه را دشوار می سازد. یک تعدادی از گزارشات همچنین در مورد برنامه های امارات برای توریسم در این جزیره که می تواند در کنار مشکلات برای اکوسیستم منحصر به فرد آن، باعث تسریع نابودی تنوع زیستی شود اشاره می کنند.
منافع متضاد آنکارا و ابوظبی
منافع امارات و ترکیه در سومالی در تضاد با یکدیگر قرار داد. ترکیه در طی دهه گذشته روابط نزدیک امنیتی، اقتصادی و سیاسی قدرتمند با سومالی برقرار کرده است. اما روابط بین ابوظبی و موگادیشو ( پایتخت سومالی) بر حوزه های امنیتی تمرکز یافته و امارات در این زمینه بعد از امضای توافق نامه همکاری نظامی در سال 2014م به آموزش نیروهای نظامی سومالی اقدام کرده است. اما این روابط پس از خودداری سومالی از عضویت در ائتلاف محاصره علیه قطر ( 2017) و متعاقب آن مصادره میلیون ها دلار از هواپیمای اماراتی ( 2018) روابط بین ابوظبی و موگادیشو تنش آمیز شد. پس از این رویداد، ترکیه به ارسال نیروهای اظافی نظامی به موگادیشو اقدام کرد. با توجه به روابط بین آنکارا و موگادیشو، امارات نسبت به دستان پشت پرده ترکیه در تصمیم سومالی بر حمایت نکردن از ائتلاف محاصره سوظن داشت.
بعد از خروج امارات از سومالی و مداخله در یمن، آنکارا به نظر می رسد از حضور امارات در سقطری ناراحت است و از نظامی شدن این جزیره انتقاد می کند. تنش های فزاینده بین دولت هادی ( هراس از تلاش جدایی طلبان بر کنترل کامل بر نیروهای سیاسی و نظامی جنوب) و شورای انتقالی جنوب تحت حمایت امارات؛ به ترکیه این فرصت را ارائه کرد تا بتواند زمینه شکاف گسترده بین هادی و ابوظبی را فراهم سازد. در این راستا؛ ترکیه حضور امارات در یمن جنوبی را به عنوان « تهدید جدی بر تمامیت سرزمینی و حاکمیت یمن» توصیف کرد و در همسویی کامل با قطر، روایت هایی که امارات از این جزیره و اشغال آن بهره برداری می کند در رسانه های داخلی خود ترویج کردند.
با محاصره قطر توسط عربستان سعودی و امارات، حمل و نقل کالاهای زمینی یا ورود به حریم هوایی عربستان، بحرین و امارات مسدود شد. دوحه برای حمل و نقل تجارت دریایی یک توافق نامه ای با آنکارا و تهران به امضا رساند. در اواخر 2017م ترکیه از آن زمان با مذاکرات پشت پرده با تعدادی از حزب اصلاح، ( اکثریت آن ها در ترکیه ساکن هستند) به دنبال حداکثرسازی نفوذ خود در بحران یمن برآمد. اما دولت قطر و ترکیه قادر به کنترل مستقیم سقطری از طریق حزب اصلاح نیستند و حداقل آن ها تنها می توانند به شورای انتقالی جنوب – گروه نیابتی امارات فشار وارد کنند. در حالی که محور ترکیه – قطر، مخالفت محلی یمن نسبت به دولت هادی را دست کم می گیرند، اما در کل مردمان سقطری، دولت هادی را فاسد می دانند و بسیار به شورای انتقالی جنوب و امارات متحده عربی علاقه مند می باشند. بسیاری از این ساکنان سقطری در طی چند سال گذشته توانسته اند تابعیت امارات هم کسب کنند. این اقدام می تواند جایگاه ساکنان این جزیره که در گذشته در حاشیه بودند و توسط دولت های یمن نادیده گرفته شده اند را تقویت نماید و برای تبدیل شدن به عنوان عنصر موثر سیاسی در عرصه داخلی یمن به صورت کامل با امارات همسو شده اند.
عربستان سعودی در وضعیت آسیپ پذیری قرار گرفته است و توافق نامه ریاض 2019 بین دولت هادی و شورای انتقالی جنوب پس از تشدید درگیری های ژئوپلتیک در معرض فروپاشی کامل قرار دارد. به هر حال در یک منازعه ژئوپلتیک که هدف آن تضعیف اقتصاد و جایگاه نظامی عربستان سعودی است؛ احتمالا عربستان سعودی به حمایت از متحد بلندمدت خود یعنی امارات خواهد پرداخت. این مسئله بخشی از دلایلی است که چرا عربستتان سعودی با وجود مخالفت های هادی، لحن مطلوب تری نسبت به شورای انتقالی جنوب حفظ کرده است. سقطری همچنان یک جایزه است و ترکیه و قطر همچنین ایران در تضعیف نفوذ امارات و عربستان سعودی از منافع زیادی برخوردار می باشند.